Cách nhận biết đợt cấp bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính và xử trí ban đầu tại nhà?

CÁCH NHẬN BIẾT ĐỢT CẤP BỆNH PHỔI TẮC NGHẼN MẠN TÍNH VÀ XỬ TRÍ BAN ĐẦU TẠI NHÀ?

Đợt cấp bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính luôn là nỗi lo sợ của người bệnh mắc bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính. Mỗi một đợt cấp diễn ra, người bệnh phải đối mặt với nguy cơ suy hô hấp, phải nhập viện cấp cứu, thậm chí tử vong. Nếu vượt qua được đợt cấp bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính thì phải đối mặt với sự suy giảm về chức năng hô hấp, sự suy giảm về chất lượng cuộc sống. Nhận biết và xử trí ban đầu đúng cách đợt cấp bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính sẽ giúp tránh được đợt cấp nặng, không phải nhập viện, làm chậm sự suy giảm chức năng hô hấp.

Dấu hiệu giúp nhận biết đợt cấp của bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính là tình trạng thay đổi cấp tính của các biểu hiện gồm: khó thở tăng, ho tăng, khạc đờm tăng, thay đổi màu sắc của đờm thành đờm đục, đờm xanh, đờm vàng, đau ngực tăng, sốt,... Những thay đổi này đòi hỏi phải có sự thay đổi so với điều trị thường ngày. Dấu hiệu nhận biết đợt cấp nặng, có nguy cơ diễn biễn xấu, nguy kịch là khó thở liên tục, khó thở không nằm được, phải ngồi dậy để thở, không nói được câu dài, bản thân hoặc người khác nghe thấy rõ tiếng thở khò khè, cò cứ, thở rít, tần số thở trên 25 lần/phút, rối loạn ý thức (kích thích, vật vã, lơ mơ, ngủ gà, hôn mê),... Khi có các dấu hiệu này cần phải được đưa đến ngay cơ sở y tế gần nhất để được điều trị kịp thời.

Các nguyên nhân gây đợt cấp bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính gồm: nhiễm khuẩn đường hô hấp chiếm đến 80% các trường hợp, có thể nhiễm virus gồm Rhinovirus, Influenza, Parainfluenza, Respiratory Syncytial Virus (Virus hợp bào RSV), Human Metapneumomia Virus, Picornaviruses, Coronavirus (Covid 19), Adenovirus,…. và/ hoặc nhiễm vi khuẩn gồm Haemophilus Influenzae, Moraxella Catarrhalis, Staphylococcus Aureus, Streptococcus Pneumoniae,…và/ hoặc nhiễm nấm Aspergillus, cryptococcus,... Các nguyên nhân ít gặp hơn gồm dùng thuốc an thần, dùng thuốc chẹn b (thuốc nhỏ mắt...), thở oxy không đúng với lưu lượng cao,… Hoặc do các biến chứng của bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính như tràn khí màng phổi, tắc động mạch phổi, mệt cơ hô hấp, suy tim phải, tâm phế mạn. Cũng có trường hợp nguyên nhân đợt cấp bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính là do tình trạng nặng lên cấp tính của các bệnh lý đồng mắc như suy tim trái, rối loạn nhịp tim, rối loạn chuyển hóa,…

Theo phân loại mức độ nặng của đợt cấp bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính của GOLD 2024, đối với đợt cấp nhẹ, người bệnh chỉ cần dùng thuốc giãn phế quản tác dụng ngắn; đối với đợt cấp trung bình, người bệnh điều trị với thuốc giãn phế quản tác dụng ngắn, kháng sinh và/hoặc corticosteroid đường uống; đối với đợt cấp nặng, người bệnh có thể có suy hô hấp cấp, cần phải nhập viện hoặc đến khám cấp cứu để được can thiệp kịp thời.

Xử trí ban đầu đối với đợt cấp bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính mức độ nhẹ hoặc mức độ trung bình, nặng trong khi chờ được đưa đi khám hay nhập viện là tăng sử dụng thuốc giãn phế quản tác dụng nhanh dạng xịt hoặc khí dung đến 6 – 8 lần/ngày. Trường hợp không có sẵn thuốc giãn phế quản đường hít, xịt, khí dung thì sử dụng đường uống nếu có. Nếu sẵn có oxy tại nhà, cho người bệnh thở oxy gọng kính với lưu lượng 1 – 3 lít/phút để nồng độ oxy trong máu mao mạch (SpO2) đạt từ 88 – 92%. Nếu tình trạng khó thở không cải thiện khi đã xử trí ban đầu cần đưa người bệnh đến ngay cơ sở y tế gần nhất. Cần tránh một số sai lầm trong xử trí đợt cấp là thở oxy liều cao, tự ý sử dụng corticoid đường uống hoặc tiêm tĩnh mạch, tự ý sử dụng thuốc kháng sinh.

Cách phòng ngừa đợt cấp bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính là loại bỏ yếu tố kích thích: không hút thuốc, tránh khói bụi nơi làm việc, trong nhà, môi trường ô nhiễm. Giữ gìn sức khoẻ, giữ ấm nhất là mùa lạnh. Tiêm vắc xin phòng cúm, phòng phế cầu, phòng ho gà, phòng covid-19, phòng vi rút hợp bào hô hấp để ngăn ngừa đợt cấp.